Papelorio fósil
Volven as rutinas, os atascos matutinos e esa melancolía doce do verán que escoa. Para moitos comeza un novo curso, un renacer de proxectos e intencións. Porén, existe unha entidade, un coloso atemporal para o cal o concepto de “vacacións” é unha anécdota, pois o seu estado natural é unha especie de letargo produtivo, unha hibernación en movemento perpetuo. É a burocracia.
Max Weber, intelectual pioneiro da Socioloxía, que miraba o mundo coma quen observa un reloxo suízo, tiña unha fe case relixiosa na burocracia. Para el, era a máquina perfecta: engrenaxes de regras, procedementos e expedientes que garantían orde, imparcialidade e eficacia. Un soño de racionalidade moderna. Mais, como tantas utopías, a realidade encargouse de poñerlle un chisco de area no mecanismo. Ou máis ben toneladas. Porque a nosa administración pública, lonxe de ser un reloxo suízo, semella máis un mastodonte prehistórico: enorme, pesado, e con tendencia a moverse só cando lle pican moito… e aínda así, con parsimonia de domingo pola tarde. Non máis.
Cada “novo curso”, a cidadanía asiste ao mesmo ritual. Reitéranse plans de modernización, dixitalización e “axilización administrativa”. Falan de “sede electrónica”, “conectividade” e “ventá única”, un vocabulario que promete un futuro de ciencia ficción onde un simple clic resolve un trámite. A realidade, porén, adoita ser un formulario PDF que non se pode gardar, un certificado dixital que caduca no momento máis inoportuno ou un sistema que “está temporalmente fóra de servizo”. É a mesma estrutura anquilosada de sempre, pero cunha capa de pintura dixital por riba.
A cidadanía, namentres, é convidada a confiar na protección de institucións como a Valedora do Pobo, cuxo nome evoca proximidade e defensa, aínda que as súas ferramentas se limiten a recomendacións e chamadas de atención que raramente se traducen en cambios palpables. O mesmo acontece con organismos de nomes solemnes e competencias difusas, que semellan existir máis para completar organigramas que para ofrecer respostas eficaces ás inquedanzas da xente.
O máis fascinante é que, malia todo, o sistema segue en pé. Non porque funcione ben, senón porque é tan grande, tan antigo e tan entrelazado co propio funcionamento institucional que resulta case indestrutible. Como os dinosauros, que dominaron a Terra durante millóns de anos, a nosa burocracia semella adaptada a calquera cambio, sempre que non implique alterar a orde reinante.
Así, mentres o mundo acelera, a administración mantense como esa constante universal que recorda que hai cousas que nunca cambian. A pesada engrenaxe do sistema volve xirar, quizais máis enlentecida pola resaca estival, pero implacable no seu avance circular. Para a cidadanía, dotada só de paciencia e bos propósitos, a experiencia fronte ao portal electrónico remite inevitablemente á resignación do xenial Monterroso: ao espertar, o dinosauro aínda estaba alí.